NĂM 1833 SAIGON - GIA ĐỊNH CÓ BIẾN LỚN

 NĂM 1833  SAIGON - GIA ĐỊNH CÓ BIẾN LỚN

    Bọn giặc là Lê Văn Khôi (con nuôi Lê Văn Duyệt) cùng thủ hạ làm loạn sát hại cả nhà Tổng đốc An Biên(1) Nguyễn Văn Quế, giết Bố chính Bạch Xuân Nguyên, giết Đề lao Nguyễn Như Xuân, thả tù phạm rồi chiếm thành Phiên An, lực lượng của Khôi ban đầu chỉ có 60 người như Nguyễn Văn Bột (2), Thái Công Triều, Lê Đắc Lực, Lưu Tín, Đặng Vĩnh Ưng, Vũ Văn Tiền, Dương Văn Nhã, Đinh Phiên, Nguyễn Văn Chắm, Nguyễn Văn Tâm... là những quan chức Nhà nước bất mãn tham gia tạo phản. Lực lượng chủ yếu gồm binh lính hồi lương(3) và rất đông là người nhà Thanh sinh sống ở đây. về sau lên đến vài ngàn người, lại có voi, thuyền chiến, súng thần công, súng phun lửa chiếm được, tiếp tục uy hiếp các tỉnh lân cận, nhiều tỉnh Nam kỳ bị thất thủ.

        Triều đình gấp rút ra lệnh các tỉnh từ Quảng Nam trở vô và từ Hà Tiên, An Giang, Vĩnh Long, Định Tường đem quân tiếp cứu và cử hơn một vạn quân tấp cập đường bộ, đường biển, vào Nam ứng phó với giặc Khôi.
       Bị bất ngờ, do chủ quan nên ban đầu nhiều tỉnh thành bị giặc chiếm, về sau quân triều đình được huy động phản công vây ép, quân tạo phản phải rút vào thành Phiên An(4) cố thủ, lực lượng chừng 2.600 tên, 17 con voi và nhiều khí giới, lương thực đủ ăn trong 05 năm!
       Sau gần 3 năm vây hãm, tháng 7. 1835 quân triều đình hạ được thành Phiên An, bắt và chém 1832 tên. Quân triều đình chết và bị thương 460 người.
       Lá cờ 5 chữ "Thu phục Phiên An thành" hỏa tốc chạy trạm báo về kinh tin thắng lợi chỉ mất 4 ngày 11 giờ.
       Dọc đường quân dân, già trẻ hò reo tưởng như vỡ chợ!
(Lược ghi theo Quốc sử quán triều Nguyễn)

* 1.832 người bị chôn chung trong vài hố lớn. Về sau gọi là "Đồng mả ngụy". Các tay chủ chốt bị đóng củi sắt giải về kinh trị tội. Lê Văn Khôi đã chết bị đào cốt tán thành tro!
(1) Nay là Saigon - Biên Hòa.
(2)Nguyên là phó vệ úy dinh Tả quân.
(3) Bị phạm tội nhưng cho sung quân.
(4)Thành chính bao gồm hầu hết diện tích quận 1 Saigon hiện nay.
       Ảnh minh họa Thành Quy (Saigon) 1859 khi Pháp nổ súng tấn công. Thành nầy được xây mới nhưng nhỏ hơn nhiều so với thành Phiên An cũ đã bị đập phá thành bình địa sau vụ giặc Khôi bị dập tắt.