Chuyện chưa biết về Ông Ích Khiêm

• Mộ Ông Ích Khiêm ở Phường Hoà Thọ; quận Cẩm Lệ Đà Nẵng
• Ảnh trên Internet

 Ông Ích Khiêm nguyên là họ Ong (gốc Chàm). Vua Tự Đức đổi cho họ Ông, lại bổ làm Tri huyện Kim Thành, Hải Đông (Hải Dương).
         Do tính nóng nảy, hay cãi nên bị quan trên không ưa nên bàn nhau cho hoán đổi ra huyện ngoài miền bể (biển) Kiến An, chỗ đất giặc giã hay hoành hành. Biết bị chèn ép nên còn dùng dằng chưa nhận nhiệm vụ mới thì hay viên Tri huyện ở "huyện giặc" đã hòm xiểng về định thay thì bị ÔIK bắt đem nộp cho quan Thượng với lý do "Huyện là chỗ đất giặc, thế mà dám bỏ về, ngộ mất huyện thì sao"?
     Quan Thượng biết rằng ÔIK "chướng" nhưng không làm sao bắt bẽ được!
     Từ ngày ra huyện mới ÔIK ra sức dẹp giặc. Ông thường đóng khố cùng hàng chục thân binh xông pha đột phá sào huyệt giặc, mà giặc vùng biển phần lớn là Tàu ô rất hung hăng.
     Quan đại Nguyễn Tri Phương biết tiếng ban cho chức Tiểu Phủ Sứ (sau nầy dân Quảng Nam hay gọi Tiểu Phong Lệ - Phong Lệ là làng của ÔIK).
Tiểu Phủ Sứ chức thì nhỏ nhưng việc thì lớn, ông thường đem quân dẹp giặc lúc lên rừng, lúc xuống biển, có lần mang quân đánh giặc Tàu Ngô Côn, ông cũng bị cho là người đè vua Hiệp Hòa đổ thuốc độc vào miệng cho đến chết theo lịnh của cụ Thuyết vì vua chủ trương hòa hoãn với Pháp.
       Là người khí khái, yêu nước ông từng có thơ
"Áo chúa cơm vua đã bấy lâu. Đến khi có giặc phải thuê Tàu". (Nhà Nguyễn mượn Tàu để kiềm chân Pháp)
   Khi bị giam trong tù ông còn hăm he.
"Truông qua chưa khỏi đừng khinh khái (cọp)
Chim sổ lồng ra để đó coi"

 
(viết theo báo Lục Tỉnh Tân Văn, năm 1935)