NHẬN XÉT VỀ HUẾ (Phú Xuân) 300 NĂM TRƯỚC CỦA MỘT NGƯỜI NƯỚC NGOÀI.

NHẬN XÉT VỀ HUẾ (Phú Xuân) 300 NĂM TRƯỚC CỦA MỘT NGƯỜI NƯỚC NGOÀI.
Đàng Trong (Thuận Hóa)
    1.Người Đàng Trong ưa chuộng hàng Trung Hoa. Thường mỗi khi tàu "nước lớn" ghé bến, dân gần đó dùng thuyền tam bản bám quanh mạn tàu chen lấn mua hàng. Mặt hàng ưa thích nhất là giày, mão (mũ) vải, tất dệt len, quạt lông vũ, thuốc Bắc ... đặc biệt họ rất thích mua ô dù.
     2. Đàn bà rất thích mặc vải có màu xanh lục, màu hồng, màu tía. Đàn ông búi tóc, áo thâm, nâu. Nhiều người quen đi chân đất. Quan lại hạng trung trở xuống cũng vậy!
    3. Công đường và nhà dân chỉ lợp tranh tre. Hiếm có nhà vôi, nhà ngói. Nhà đa phần nhà chật hẹp tối tăm do không ưa làm cửa sổ nên đến trưa nhiều nhà giàu còn thắp đèn.
    4. Chúa Nguyễn Phúc Chu mặc áo bào màu huyền lục, mão cánh chuồn, giày nhung. Hai bên là lính hộ giá, lớp ngoài chọn người cao lớn để râu ria, lớp trong thì phần nhiều gắn râu giả, đội mũ gỗ thiếp vàng cầm thương đứng thẳng hàng. Quân đi theo đến vài trăm mà nhất cử nhất động, lặng thinh phăng phắc... chỉ nghe tiếng lá rụng ngoài sân!
    5. Thành Phú Xuân vẫn trên nền của Hoàng thành ngày nay nhưng chưa có thành quách, chung quanh trồng tre làm hàng rào. Nhà trại đều lợp tranh, đặt nhiều súng đại bác bằng đồng. Vương phủ của chúa cũng tre pheo đơn giãn ở bên ngoài, bao bọc bên trong là tường gạch xây thấp.
    6. Do trong tình trạng còn đang phòng bị với Đàng Ngoài nên chế độ bắt lính, bắt thợ rất gắt gao. Đàn ông chưa qua 60 vẫn còn tại ngũ, hàng năm người thân chỉ được đến thăm mà thôi. Cho nên những đinh dân còn lại ở nhà là người già yếu, tàn tật. Cha mẹ sợ con đi lính nên đều xin vào chùa cho làm sư sãi nên chùa chiền rất nhiều, sư hỗn tạp rất đông.
Không ai muốn làm thợ giỏi vì sợ bị bắt vô xưởng công. Vì vậy mà "vô tình" làm ngành thủ công nghiệp bị đình trệ.
Trên đây là những lược ghi từ Hải ngoại ký sự của nhà sư Trung Hoa Thích Đại Sán thăm Phú Xuân (Huế) năm 1695.