Họ Ngô ở Việt Nam

Họ Ngô
     Là họ đông thứ 12 trong các họ ở Việt Nam (nhưng chỉ chiếm hơn 1% dân số). Mở đầu là cụ thủy tổ Ngô Nhật Đại, một hào trưởng người Hà Tĩnh vào khoảng đầu TK thứ 8.
     Vẻ vang nhất là thời kỳ Ngô Quyền, triều đại đã mở đầu nền độc lập của dân tộc chấm dứt 1.000 năm đô hộ giặc tàu.
     Hậu duệ xuất sắc của Ngô Quyền là Thanh Quốc Công Ngô Khế - ông được vua Lê Thánh Tông giao trọng trách thay vua điều hành đất nước khi vua thân chinh đem quân đi Bình Chiêm Nam tiến.
Ngô Khế có 11 người con trong đó các con của ông trở thành thủy tổ của nhiều dòng họ Ngô trên khắp cả nước.
1. Dòng cụ Ngô Nước là thủy tổ của họ Ngô Trảo Nha (Can Lộc - Hà Tĩnh) dòng nầy nổi tiếng có nhiều võ tướng - 18 quận công, là nanh vuốt ( Trảo - Nha) của nhiều đời Vua Lê - Chúa Trịnh.
2. Dòng cụ Ngô Quân Hiên là thủy tổ dòng họ Ngô ở Bắc Ninh.
3. Cụ Ngô Nguyên, thủy tổ họ Ngô ở Yên Phong - Bắc Ninh.
4. Dòng cụ Ngô Định, thủy tổ họ Ngô ở Nghệ An, dòng nầy có truyền thống khoa bảng với 5 thế hệ liên tiếp đỗ Tiến sĩ.
5. Dòng cụ Ngô Phúc Cơ, thủy tổ họ Ngô ở Thanh Trì, Hà Nội.
6. Dòng cụ Ngô Công Tín, thủy tổ dòng họ Ngô Nam Định. Từ dòng nầy sinh ra các chi ở Thanh Hóa, Quảng Trị, Hoài Đức - Hà Nội...
Các nhánh họ Ngô ở phương Nam đã phát triển theo quá trình Nam tiến của đất nước, bắt đầu dưới thời vua Lê Thánh Tông và các chúa Nguyễn sau nầy như họ Ngô ở Huế, Quảng Nam, Bình Định, Bình Dương, Đồng Tháp, tp. HCM... đều có nguồn gốc từ các dòng họ Ngô phía Bắc, nhiều nhất từ Thanh Hóa, Hà Tĩnh, Bắc Ninh... Riêng họ Ngô ở Quảng Nam cũng có nhiều nhánh như Ngô ở Duy Xuyên (làng Thanh Châu - Duy Châu) nguyên quán Thanh Hóa, ngài thủy tổ Ngô Đình Kim theo vua vào đánh Chiêm Thành (1740) rồi ở lại lập làng Thanh Châu. Ngoài ra còn có chi họ Ngô ở Duy Nghĩa, Duy Thu, Duy Tân - Duy Xuyên. Chi họ Ngô ở Cầu Mống, Ngô ở Bảo An - Điện Bàn. Chi họ Ngô ở Đại Lộc như Đại Minh. Chi họ Ngô ở Kế Xuyên - Thăng Bình. Chi họ Ngô ở Hòa Vang như Hòa Châu, Hòa Nhơn, Hòa Tiến, Hòa Liên, Hòa Hải... cũng đều cùng con cháu họ Ngô di cư từ vài thế kỷ trước
      Tổ tiên họ là những người có ý chí tìm kiếm vùng đất mới hoặc tìm kiếm sự an toàn chính trị. Bất chấp do sự chia cắt mấy trăm năm dưới thời Nam - Bắc triều rồi Trịnh - Nguyễn phân tranh. Họ vẫn có mối duy trì nguồn gốc gia phả. Ý thức với tổ tiên cùng chung một nguồn gốc HỌ NGÔ.
      Tìm hiểu cội nguồn tổ tiên ở một đất nước có nhiều năm chia cắt, gia phả bị thất lạc và chiến tranh triền miên như nước ta là quá trình khó khăn để tìm về cội nguồn điều đó không chỉ với họ Ngô mà còn đối với các họ khác trong cộng đồng dân tộc Việt Nam.
Ngô Bá Dũng
(viết theo các nguồn từ gia phả họ Ngô Việt Nam)